Ik - samen doen - volg de energie - leren van doen. 4 sleutels tot herontwerp van de lokale democratie

Iedereen ontwikkelt!

Ik, Samen doen, Volg de energie en Leren van doen.

Ofwel de vier sleutels tot herontwerp van de lokale democratie.

Drie jaar geleden ben ik samen met anderen een burgerinitiatief gestart in Gooise Meren. Wat begon met een boerenkoolmaaltijd is uitgegroeid tot een inspirerende plek met zo’n 40 enthousiastelingen. Het bruist van de activiteiten, met onder andere twee werkateliers over duurzaamheid, met zo’n 80 burgers, ondernemers, mensen uit organisaties en van de gemeente en grote impact op de lokale gemeenschap. Ieder van ons werkt vanuit de eigen beweging, eigen initiatiefkracht, ondernemerschap, vanuit welk motief dan ook. We vinden elkaar in het ondernemen van actie, en in het gemeenschappelijke dat groter is dan onszelf.

In Nederland zijn veel mensen bezig met bewustwording in actie. Ieder op zijn of haar manier, en op zijn of haar eigen terrein. In de buitenwereld bijvoorbeeld op gebied van duurzaamheid, economie, basisinkomen, gemeenschapsopbouw, digitale ontwikkeling, educatie en zorg. Of in de binnenwereld door meditatie, mindfulness, lichaamswerk, zingeving, levensbeschouwing. Het besef dat we ons zelf en onze omgeving opnieuw kunnen ont-wikkelen dringt breed door.

Individuele bewustwording, die samenvalt met gezamenlijke bewustwording, die omgezet wordt in gezamenlijk handelen. Dat is de kracht die ik afgelopen periode in onze Broedplaats in Gooise Meren heb ervaren. De cruciale vraag daarbij is voor mij: “Vanuit welke ‘staat van zijn’ leef je?” Dat is een relatief eenvoudige invalshoek, maar wel één die essentieel is. Het is de eerste sleutel tot het herontwerp:

De eerste sleutel is: Ik - Heb ik een beperkte staat of een open staat?

In een ‘beperkte staat’ leef ik vanuit mijn oude hersenen, achterin net boven mijn nek. Ik reageer met vechten, vluchten of bevriezen. Ik ervaar afgescheidenheid, ik ben aan het worstelen, er is lijden. In een ‘open staat’ leef ik vanuit mijn nieuwe hersenen, bovenop mijn hoofd; voel ik me creatief, open, dynamisch. Ik ervaar de realiteit zoals die op het moment is. Er is verbinding, creativiteit, openheid, vreugde of misschien verdriet. In elke helemaal doorleefde ervaring ligt vreugde. In deze open staat ervaar ik flow.

Die open of beperkte staat, kan je heel eenvoudig zelf sturen. Dat is een mentale beslissing die je met je aandacht, met je energie kan sturen.

Zo is ‘de betere wereld’ in plaats van een frustrerend onbereikbaar punt op de horizon, een beleving die altijd onder handbereik is. Heb ik vrede met mezelf en met mijn dierbaren? Ben ik een attractor voor anderen? Manifesteer ik samen met anderen vrede? Ben ik in staat, ook in onprettige omstandigheden, bijvoorbeeld als iemand me onheus bejegend, of bijvoorbeeld door de krachtige, steeds herhalende, negatieve berichtgeving in massamedia, om toch constant in mijn open staat te zijn? Dat zijn wat mij betreft sleutelvragen, die ik mezelf stel. Wat is jouw antwoord op die vragen?

Ik heb dit bewustzijn van de open of beperkte staat niet alleen privé toegepast, maar ook toegepast in mijn werk o.a. bij defensie en politie en op andere hete plekken. Van topmilitairen en bestuurders tot straatvegers.

Bewustzijn van je eigen innerlijke staat is een vaardigheid die iedereen kan leren. Soms is daar hulp bij nodig. Hulp om uit de dramadriehoek van dader, slachtoffer en toeschouwer te stappen.

Ik realiseer me, dat ik sinds 2006 een fundamenteel proces heb doorgemaakt. Ik had voor 2006 altijd het idee, dat als je bewuster wordt, je een soort Walhalla binnengaat, waarin alles fijn is. Niets was echter minder waar. Mijn ervaring is, dat als je bewuster wordt en daarmee ook gevoeliger, je beter, helderder, in staat bent om je omgeving waar te nemen. Mensen, dieren, planten. Je vooral ook ervaart wat er niet klopt in je leven. Je gaat relaties ‘helder zien’, ongewenste patronen herkennen. Ik ervoer bijvoorbeeld, dat ik iemand verweet geen contact te maken, terwijl ik in 2006 me realiseerde dat ik degene was, die uit contact ging, door me boven de ander te plaatsen. De pot verwijt de ketel… Blinde vlekken werden zo voor mij zichtbaar. Dat heeft mij een proces opgeleverd, waarin ik bezig ben geweest, alles wat ‘niet klopte’ in mijn leven op te ruimen en te werken aan harmonie met mijn echtgenoot, kinderen, goede vrienden. Ik had daarbij het beeld van binnen naar buiten te werken: eerst met mezelf schoon schip te maken, vervolgens met mijn kinderen, met goede vrienden. Zo is mijn leven een nieuwe fase ingegaan. Dit onder ogen zien wat er niet klopt, houdt soms tegen om in de spiegel te kijken. Individueel of collectief. Denk aan de zwarte pieten discussie. Verharden of angst maken dat de pijnlijkheid van het verleden of heden niet ervaren wordt. Vermijdingsstrategieën herkennen is een versneller van ontwikkeling. Doordat we in Nederland verder ontwikkelen, worden we geconfronteerd met onze wortels. Alles wat niet klopt moet opgeruimd. Degene die de rol van waarschuwer maatschappelijk vervult serieus nemen, en er contact mee maken. Dat is de uitdaging. De waarschuwer de leiding geven is onverstandig.

Hoe kijk je tegen de realiteit aan? In 2006 ontdekte ik ook de U-curve van Otto Scharmer en de Waarderende methode. (Appreciative Inquiry) Twee neutrale invalhoeken om onze slimme analytische denkgeest een gepaste plek te geven. Oplossingen voor complexe vragen juist te laten ontstaan in plaats van ze te bedenken. Mijn verworven helderheid hield ik meestal privé. Heel soms was er ruimte om het magische wat gebeurde te bespreken. Ik zei dan: “Wil je de natuurkundige versie, de spirituele versie of de consultancy versie ;-)”?

In het moment accepteren dat wat je meemaakt “…Het is wat het is”. Zonder oordeel de emotie voelen. Dat is de uitdaging. Vanuit deze open staat, kun je vervolgens letterlijk blij-moedig weer verder bij onverhoopte tegenslag.

Ik zelf ben de eerste sleutel: heb ik een open staat of een beperkte staat…

Samen doen, is de tweede sleutel.

In de vele burgerinitiatieven in Nederland pakken mensen dingen op een nieuwe manier aan. Ze ervaren hoe leuk het is om samen aan een hoger, verbindend doel te werken. Er is ruimte voor. Of zoals een wethouder onlangs zei: “Als de burgers het initiatief nemen, kunnen wij ondersteunen”. Het kan zelfs zo zijn dat tijdens het lokaal samenwerken eenheid wordt ervaren. Sinds 2008 trek ik, een ontwikkelgroep van betrokkenen rond de vraag: “Hoe ziet een politiek eruit uitgaande van eenheid”[1] Het werk in deze ontwikkelgroep heeft in 2014 geleid tot lokaal actief worden. In Broedplaats Gooise Meren hebben we elkaar gevonden op een gezamenlijk hoger doel dat groter is dan ons zelf: bouwen aan een gemeenschap die verbonden is, duurzaam is. Waar mensen hun volledige potentieel kunnen realiseren. Doelgroep loos en domein loos is het motto: ‘Iedereen ontwikkelt’ (van statushouder, tot voorzitter). Als je iets ziet wat beter kan, pak je het gewoon aan. Samen met anderen. Zo is in de afgelopen periode de goederen bank voor statushouders en mensen met een smalle beurs ontstaan (Elke Gooise Matras komt van pas), de Altijd Werkplaats, de Makersspace, de ontmoetingsplek La Cantina en de Miestuin, genoemd naar lieve Mies, die voorjaar 2017 overleed. We doen vanuit een open staat van zijn, door met de bril te kijken “Wat kan er…Wat wil er?”. Zo ontstaan oneindige mogelijkheden om samen aan te pakken, waar alle betrokkenen blij van worden. Juist in het doen en het boeken van tastbare resultaten zit de bevrediging. Naast het gedeelde punt op de horizon, maken we vooral kleine, haalbare stappen, die zorgen voor succes, plezier en dankbaarheid. Natuurlijk hebben we ook te maken met weerbarstige vragen als: “Hoe ziet het nieuwe verdienmodel eruit?”. Als we in een open staat zijn en blijven, komen we er altijd uit. Soms doet ook de tijd zijn werk…Of soms stapt iemand even van de mat, om wat ruimte te maken. Door zelf fysiek in actie te zijn gekomen in mijn eigen gemeenschap, heb ik mijn eigen grenzen verlegd. Ik ben letterlijk nieuwe werelden binnengegaan. Heb nieuwe mensen leren kennen, en nieuwe vrienden gemaakt. Ben verder geworteld in het Gooi, dat ik steeds mooier ga vinden. De eenheid die ik in mezelf ervaar door mijn open staat, leidt tot nieuwe verbindingen, door samen te doen…

Mijn waarneming is, dat op deze wijze een snel groeiende groep ervoor kiest om samen een positieve realiteit te creëren. ’t Is een eenvoudige afweging: kies je voor leven vanuit angst, met gesloten grenzen, muren, controle. Of kies je voor leven vanuit liefde, dealend met wat er is, ook als dat chaos is en dat leidt tot onzekerheid. Al doende realistische stappen zettend met elkaar.

Volg de energie, is de derde sleutel.

Voor de zomer zei één van de wethouders tijdens een werkatelier letterlijk: “Het is essentieel dat burgers en ondernemers het voortouw hebben, en dat wij van de gemeente dat ondersteunen!” Wat fijn om ons credo van de Broedplaats uit de mond van een bestuurder te horen. Door het niet te bedenken, maar te ervaren, en waar te nemen waar de energie zit, vormen we met elkaar een beweging. Daarvoor is het belangrijk dat betrokkenen ‘op dezelfde vlieghoogte’ zitten. En als dat niet het geval is, dat je vanuit je open staat, verbinding maakt. Elkaars zienswijzen delen, vaak met bijbehorende belangen, en vandaar uit samen kijkt wat mogelijk is. Vaak gaat dat soepel, soms schuurt het, en soms helpt het om hard op elkaar te stuiteren. De kunst is op de bal te blijven spelen en niet op de man, zodat de relatie werkbaar blijft. Wat de afgelopen periode voor mij zichtbaar is geworden, is een ontwikkelproces van binnen naar buiten: vanuit een open staat is mijn persoonlijk leven en dat met mijn dierbaren op een volgend niveau terecht gekomen. Vanuit de ruimte en energie die dat gaf, ben ik naast mijn werk verder maatschappelijk actief geworden. Zuiver voelen van mijn eigen initiatiefkracht, ook al heb je geen financiële middelen, samen dingen aanpakken, de energie volgen. Sleutels voor een betekenis vol leven, persoonlijk, samen en in de gemeenschap.

In Naarden Vesting en Muiden zijn we doende, aanhakend bij wat er is, om ook daar de netwerk op te bouwen om de initiatiefkracht die er is aan te jagen. Initiatief te starten. Bijvoorbeeld gebruik te maken van de vele onderhoudswerken die een Vesting of Fort met zich brengt. Daar zit altijd werk, als je economisch anders kijkt.

Individuele ontplooiing, samendoen, wederzijdse afhankelijkheid, afgestemd op het gezamenlijk hoger doel, samen vorm geven. Deel van de aanpak is een proeftuin te creëren voor de gemeenteraad voor nieuwe sturing. Als er een breed gedragen aanpak is met bewoners, ondernemers, organisaties, gemeente… Wat is dan de nieuwe rol van de gemeenteraad, van bestuurders? Dat zijn interessante vragen voor de komende periode in Gooise Meren. Het is letterlijk de Doe-democratie (beleidskader van GM op dit terrein) in de praktijk.

Dat brengt me bij de vierde sleutel: Leren van Doen.

Tijdens één van de werkateliers deed één van de deelnemers naar aanleiding van het overzicht van voorgenomen acties, de hartenkreet: “Het gaat niet hard genoeg, en niet diep genoeg!”. Een hartenkreet die me zeer aanspreekt. Mij valt als opleidingskundige regelmatig op, dat mensen dingen opnieuw op dezelfde wijze blijven doen, zonder te leren van de voorgaande keer. Dan wordt opnieuw iets gedaan, waarvan je kan verwachten, dat het ook nu niet werkt.

Hoe kan dit beter? Door met elkaar in kleine kring (8-12 – een ‘waarneemgroep’) of in grotere kring (30 of meer – een ‘ontwikkelforum’) sleutelinwoners stil te staan vanuit open staat, bij de vraag of iedereen in zijn kracht zit? (1.0). Hoe het samenspel is? (2.0) En de impact op de gemeenschap? (3.0). Zo worden onderliggende patronen, en gezamenlijke ontwikkelthema’s helder. Ook wordt duidelijk wat ieders eigen ‘huiswerk’ is. Wie weet is 2018 het eerste jaar in Gooise Meren dat een waarneemgroep (8-12 inwoners) of een ontwikkelforum (30+ inwoners) wordt georganiseerd?!

Mijn insteek is: Met een open staat, door samen te doen, energie te volgen en te leren van doen, dit nieuwe ontwerp van de lokale democratie in Gooise Meren te laten groeien…Het ontwerp is geen eindproduct, het ontwerp is een proces, dat proces komt van binnen…Iedereen ontwikkelt!

Peter van der Vliet

Februari 2017.

Muziek: It’s a beautiful day – Queen.

It’s a beautiful day

The sun is shining

I feel good

And no-one’s gonna stop me now! Oh yeah…

[1] Politieke kring van het Center for Human Emergence NL.